Wpływ diety na gospodarkę hormonalną
Wiele gabinetów dietetycznych bądź endokrynologicznych na przestrzeni ostatnich lat zauważa wzrost liczby pacjentek zgłaszających się z nieprawidłowościami wskazującymi na brak równowagi hormonalnej. Ta obserwacja kieruje do refleksji, iż nieoficjalnie panuje epidemia zaburzeń gospodarki hormonalnej.
Natłok stresu, wygórowane oczekiwania oraz cele, brak czasu, restrykcyjne, źle dobrane diety i nadmierna aktywność fizyczna mają wpływ na rozchwianie równowagi hormonów w organizmie.
Czym właściwie są hormony i jaką pełnią funkcje?
Hormony to przekaźniki chemiczne zlokalizowane w organizmie człowieka, które mają wpływ na jego rozwój. Kształtują wzrost, sylwetkę, tempo metabolizmu oraz wiele innych kwestii, w tym związanych z płodnością.
Układ dokrewny jest drugim (obok układu nerwowego) układem odpowiedzialnym za harmonię oraz koordynację pracy narządów. Działa za pomocą hormonów odpowiedzialnych za regulację czynności życiowych organizmu w celu zapewnienia homeostazy oraz adaptacji do warunków, w których obecnie się znajdujemy. Hormony mają wpływ również na neuroprzekaźniki, ich rolę można obserwować w samopoczuciu, nastroju oraz emocjach, które towarzyszą człowiekowi. Ta synergia przekłada się na codzienne funkcjonowanie.
Przybliżając działanie hormonów, można przyjrzeć się ich zadaniom w procesach regulacji masy ciała:
-
Insulina – jeden z potężniejszych hormonów wpływający na spalanie lub odkładanie tkanki tłuszczowej. Stosując dietę wysokokaloryczną, zdecydowanie przewyższającą zapotrzebowanie energetyczne, receptory insuliny odmawiają współpracy swojemu kluczowi – insulinie. Wtedy nieupakowane cząsteczki cukru insulina umieszcza w tkance tłuszczowej. Zatem w dłuższej perspektywie przyczynia się do rozwoju tkanki tłuszczowej, co przekłada się na masę ciała.
-
Glukagon działa przeciwstawnie do insuliny. Hormon, w celach energetycznych, uwalnia tłuszcz z adipocytów. Glukagon ma trudności w swoim działaniu w przypadku zwiększonego poziomu insuliny. Tutaj doskonale można obserwować wzajemne oddziaływanie hormonów: kortyzol – insulina – glukagon, bowiem im większy poziom kortyzolu tym częstsze są skoki insuliny, a w konsekwencji utrudnienia w wydzielaniu glukagonu. W tej sytuacji organizm nie będzie pozyskiwał energii z tkanki tłuszczowej, a wręcz przeciwnie – będzie ją magazynował.
-
Kortyzol – „hormon stresu” – przy zwiększonej ekspozycji na stres organizm jest ciągle w gotowości do podjęcia walki poprzez wyrzut adrenaliny za pomocą kortyzolu. Wobec przewlekłej i wysokiej dawki kortyzolu organizm broni się gromadząc rezerwuary tkanki tłuszczowej. Dlatego tak ważny jest odpoczynek, spacer, otaczanie się naturą, aby obniżyć pokłady kortyzolu.
-
Leptyna, wydzielana przez adipocyty (komórki tkanki tłuszczowej) informuje o sytości oraz poprawia zdolności organizmu do spalania tkanki tłuszczowej poprzez wpływ na metabolizm. Według badań, sen przekłada się na poziom leptyny – im mniej snu tym poziom leptyny niższy, co w konsekwencji powoduje zwiększony apetyt, szczególnie na wysokoprzetworzone produkty, a następnie spowalnia metabolizm.
-
Grelina jest antagonistą leptyny. Poprzez sygnały wysyłane do mózgu informuje organizm o głodzie. W momencie, gdy dochodzi do przewlekłego, zwiększonego wydzielania greliny organizm nieustannie dostaje sygnały o głodzie, co przekłada się na chęć podjadania, jedzenia większych ilości jedzenia. Wspólnym dobrem dla greliny oraz leptyny jest sen – niedosypianie wpływa na zwiększoną produkcję greliny.
Aspekt żywieniowy w gospodarce hormonalnej
Proces powstawania hormonów wymaga odpowiedniego wsparcia od strony żywieniowej, bowiem gruczoły potrzebują surowców i narzędzi do ich produkcji. Zależnie od hormonów najważniejsze są:
-
aminokwasy
-
kwasy tłuszczowe
-
cholesterol
-
witaminy (A, D, E, C oraz z grupy B)
-
składniki mineralne (jod, selen, cynk, żelazo, miedź).
Przez powyższe nasuwa się wniosek, iż dieta niedoborowa wpływa na obniżenie poziomu niektórych hormonów. Przykładowo: niedostateczne spożycie jodu, selenu, cynku oraz stosowanie restrykcyjnego, niskokalorycznego protokołu żywieniowego może doprowadzić do zaburzeń funkcji wydzielniczej hormonów tarczycy. Jednakże zbyt wysoka podaż kalorii może prowadzić do rozwoju tkanki tłuszczowej, a jak wiadomo jest to nie tylko magazyn energii, ale również narząd wydzielający szereg związków, w tym hormonów. Zatem przewlekle wysokokaloryczna dieta może prowadzić do nadwagi i otyłości oraz związanych z nimi powikłań – w tym zaburzeń hormonalnych. W przypadku zaburzeń hormonalnych wskazana będzie dieta normokaloryczna i pełnowartościowa, która przełoży się na prawidłowe funkcjonowanie układu rozrodczego u kobiet. Zapewni odpowiednią podaż energii, makroskładników, witamin, składników mineralnych i zapobiegnie przejadaniu się oraz głodzeniu, które prowadzą do problemów endokrynologicznych.
Oprócz pełnowartościowej diety, warto dbać o suplementację. Tutaj zasługują na uwagę:
-
Omega 3 – N°1 Omega VIT
-
Minerały – N°1 Minerals SET
-
Witaminy z grupy B – N°1 Complex B
-
Produkty z kulturami bakterii – N°1 Probiotic
-
Cholina – N°1 Vita Liver
-
Kurkumina – N°1 Quercetin PLUS
-
Koenzym Q10 – N°1 Coenzyme Q10
Podsumowanie
Indywidualnie dobrana pod względem zapotrzebowania energetycznego oraz zbilansowana dieta jest jednym z fundamentalnych elementów decydujących o prawidłowym funkcjonowaniu organizmu oraz zdrowiu człowieka. Zarówno dieta z nadmierną, jak i niedostateczną ilością kalorii może prowadzić do zaburzeń układu endokrynnego oraz zaburzeń wydzielania hormonów. Ważną rolę spełnia dobór składników odżywczych z uwagi na zachowanie równowagi w organizmie, szczególnie w gospodarce hormonalnej. Odpowiednia podaż białka, zdrowych tłuszczów, witamin oraz składników mineralnych przekłada się na prawidłowe wytwarzanie hormonów w gruczołach oraz tkankach wydzielniczych.
Martyna Tomoń - jedna z topowych dietetyczek , specjalistka od PCOS, zaburzeń hormonalnych oraz problemów skórnych. Ukończyła uniwersytet Medyczny w Lublinie, uczestniczka dziesiątek specjalistycznych szkoleń z zakresu szeroko rozumianej dietetyki. Autorka publikacji naukowej „Filary zdrowego odżywiania".
Bibliografia:
-
Grabowska D, Łęga M, Kaźmierczak-Siedlecka K. Znaczenie mikrobiomu jelitowego, suplementacji i leczenia dietetycznego w profilaktyce i leczeniu zespołu policystycznych jajników. Farmacja Polska. 2020;76(7):381-387
-
Di Landro A, Cazzaniga S, Parazzini F, Ingordo V. Family history, body mass index, selected dietary factors, menstrual history, and risk of moderate to severe acne in adolescents and young adults. The Journal of the American Academy of Dermatology. 2012;67(6):1129-1135
-
Kostecka M. Zespół policystycznych jajników? Rola diety i suplementacji we wspomaganiu leczenia. Kosmos Problemy Nauk Biologicznych. 2018;67(4):855-862.
-
Marks V. How our food affects our hormones. Clin Biochem. 1985 Jun;18(3):149-53. doi: 10.1016/s0009-9120(85)80099-0. PMID: 3888442.
-
Ryan KK, Seeley RJ. Physiology. Food as a hormone. Science. 2013;339(6122):918-919. doi:10.1126/science.1234062.