Rola stylu życia w niedoczynności tarczycy oraz chorobie Hashimoto

Etiologia wskazuje, iż czynniki genetyczne są jednym z głównych determinantów wystąpienia choroby. Jednak, aby doszło do pojawienia się zaburzeń, muszą wystąpić czynniki środowiskowe, czyli te, na które wpływ ma każdy z nas. Jednym z takich czynników jest sposób żywienia. Dieta może mieć korzystny wpływ zarówno na przebieg, jak i skuteczność terapii zaburzeń pracy tarczycy, niedoczynności tarczycy, w tym także niedoczynności ze współistniejącą chorobą Hashimoto. Modyfikacje jadłospisu mogą pozwolić na redukcję ryzyka rozwoju zaburzeń w organizmie wynikających z nieprawidłowych funkcji tarczycy, zmniejszyć nasilenie stanu zapalnego, a także zwiększyć efektywność stosowanej farmakoterapii.

Najważniejsze założenia dietetyczne – dietoterapia w pigułce

Zgodnie z aktualnym na 2023 rok stanem wiedzy, najistotniejszymi czynnikami przyczyniającymi się do wystąpienia oraz zaostrzenia chorób tarczyc (niedoczynności wraz z Hashimoto) są:

• stres (emocjonalny oraz fizyczny),
• niedosypianie,
• nadużywanie alkoholu,
• palenie papierosów,
• zatrucia pokarmowe,
• dysbioza mikroflory,
• infekcje (EBV, Helicobacter pylori, SIBO, Candida, inne wirusowe, bakteryjne lub/i pasożytnicze),
• niedożywienie,
• przekarmienie,
• nieprawidłowo zbilansowana dieta,
• stosowanie niektórych leków (zwłaszcza przewlekłe),
• stosowanie antykoncepcji hormonalnej,
• zaburzenia hormonalne (dominacja estrogenowa, niedobór progesteronu, niski testosteron),
• narażenie na metale ciężkie oraz inne toksyny, w tym substancje zaburzające gospodarkę hormonalną (dysruptory endokrynne), takie jak bisfenole (BPA, BPS), ftalany, dioksyny, polichlorowane bifenyle (PCB), środki zmniejszające palność (BFR) i inne.

Z badań obserwacyjnych, kliniczno-kontrolnych oraz doświadczeń z gabinetów dietetycznych wynika, że pacjenci z chorobami tarczycy to osoby z przewlekłymi niedoborami żywieniowymi.

W teorii oraz w praktyce kładzie się nacisk na niedobory następujących substancji:

• selen,
• potas,
• jod,
• miedź,
• magnez,
• cynk,
• żelazo,
• witaminy A, C, D i B.

Podkreślić należy potrzebę spożywania odpowiedniego poziomu białka, błonnika pokarmowego i nienasyconych kwasów tłuszczowych z rodziny omega-3 oraz preferowaną redukcję spożycia produktów zawierających łatwo przyswajalne węglowodany, jak rafinowane produkty zbożowe, wyroby cukiernicze i wysoko przetworzoną żywność. Spożycie związków wolotwórczych, soi, laktozy i glutenu powinno zostać poddane indywidualnemu rozpatrzeniu.

Błędne koło

Kiedy tarczyca nie pracuje prawidłowo (szczególnie kiedy jest niedostatek aktywnego fT3), następuje:

• spowalnianie perystaltyki jelit (powstają zaparcia, wzdęcia, bóle brzucha, przelewanie, a za tym SIBO, IBS, choroby zapalne jelit),
• spada tempo opróżniania żołądka (powstaje idealne środowisko do namnażania niekorzystnej flory bakteryjnej, pasożytów, Helicobacter pylori),
• zaburzenie wydzielania enzymów trawiennych (problemy z niedoborem witamin i składników mineralnych),
• niedobór kwasu solnego (za tym spada zdolność do trawienia białka i wchłaniania żelaza),
• praca wątroby zostaje spowolniona, co przekłada się na zaburzone procesy detoksykacji oraz gorsze magazynowanie składników jak żelazo (↓ obniżona ferrytyna w badaniach krwi), wit. A, D, K, B12, C,
• spowolniona produkcja żółci (żółć jest niezbędna w procesie trawienia i wchłaniania tłuszczów; jej zaburzona produkcja przez wątrobę może generować problemy trawienne objawiające się wzdęciami, gazami, bólami brzucha, niestrawnością, biegunkami tłuszczowymi).

Wszystkie powyższe to również czynniki pogarszające pracę tarczycy, czyli samo napędzające się błędne koło.

Na czym polega dieta w zaburzeniach pracy tarczycy?

Dietoterapia zaburzeń pracy tarczycy opiera się na prawidłowym odżywianiu organizmu i regulacji układu odpornościowego poprzez przeciwzapalne działanie składników w żywności.

Czym jest prawidłowy sposób odżywiania?

Bilansowanie: białko + błonnik + tłuszcze + węglowodany (w każdym posiłku)

gdzie:

białko: mięso, ryby, owoce morza, jaja, produkty mleczne, nasiona roślin strączkowych

błonnik: warzywa, owoce niskocukrowe

tłuszcz: oliwa, awokado, kokos, kakao, masło, orzechy, pestki, nasiona

węglowodany: produkty zbożowe, owoce, warzywa, nasiona roślin strączkowych

białko: min. 20-30 g na posiłek

błonnik: min. 10 g na posiłek

tłuszcz: 10+ g na posiłek

węglowodany: reszta (do uzupełnienia energetyczności; jeśli potrzebna jest redukcja ilości energii to może wyjść, że w założeniach diety nie zmieszczą się dodatkowe węglowodany jak większa ilość produktów zbożowych czy owoców innych niż niskocukrowe)

Źródło żywności: jak najmniej przetworzona, naturalna dla człowieka (eliminacja żywności wysoko- i ultraprzetworzonej)

Płyny: woda średnio zmineralizowana nisko sodowa 2000-2500 ml/dzień. Herbata lub kawa w ograniczonych ilościach i tylko pomiędzy posiłkami (związki występujące w tych naparach ograniczają wchłanianie niektórych mikroskładników). Przy piciu tylko i wyłącznie kawy, nie przekraczać ilości około 4 filiżanek na dzień. W przypadku picia tylko i wyłącznie herbaty, nie więcej niż 2 filiżanki herbaty zielonej i 3-4 filiżanki innego rodzaju herbaty. Przy jednoczesnym spożywaniu kawy i herbaty, wartości podane wyżej podzielić na 2.

Zalecane techniki obróbki kulinarnej: gotowanie na parze, w wodzie, pieczenie w piekarniku, w rękawie, pergaminie, smażenie beztłuszczowe.

Związki wolotwórcze
W diecie należy ograniczyć produkty zawierające substancje goitrogenne (wolotwórcze). Wśród tej grupy aktywnych związków hamujących aktywność tarczycy są tioglikozydy, występujące w warzywach kapustnych, a także izoflawonoidy w soi. Substancje te są obecne w soi, a także w warzywach, takich jak: brokuły, brukselka, kalafior, kapusta, rzepa. W mniejszych ilościach goitrogeny występują w prosie, gruszkach, truskawkach oraz szpinaku. Niekorzystny wpływ substancji goitrogennych dotyczy spożywania dużych ilości tych substancji, przy jednoczesnym niedoborze jodu w organizmie. Gotowanie warzyw kapustnych zmniejsza zawartość związków wolotwórczych o ~30%. Dozwolone jest umiarkowane spożycie tych produktów po uprzednim podaniu ich obróbce termicznej.

Do zapamiętania:

Ogranicz spożycie kapusty, brokuła, brukselki, kalafiora, jarmużu, kalarepy, rzepy, brukwi, grochu, fasoli, soczewicy, soi, gorczycy (musztardy) + gotuj te produkty (unikaj jedzenia na surowo) oraz orzeszków ziemnych.

Zadbaj o wystarczające spożycie jodu lub jego suplementację.

Soja
Wyniki badań nie dowodzą̨ jednoznacznie jej niekorzystnego oddziaływania na wydzielanie hormonów tarczycy. Można spożywać w ograniczonych ilościach – min. 4 h po przyjęciu leku. Białko sojowe może hamować wchłanianie leku.

Do zapamiętania:
Można jeść soję (postać niskoprzetworzona, czyli postać gotowana, tofu, napój sojowy bez cukru i najlepiej fermentowana, czyli tempeh, naturalny jogurt sojowy, sos sojowy), ale z zachowaniem odstępu czasowego min. 4 h od przyjęcia leku powszechnie stosowanego przy niedoczynności tarczycy.

Gluten i laktoza
Często notuje się, że pacjenci z niedoczynnością/Hashimoto powinni eliminować laktozę z powodu nietolerancji pokarmowej (laktoza) oraz interakcji z lewotyroksyną i glutenem (gluten) ze względu na możliwe interakcje gliadyny (z glutenu) z antygenami tarczycy. 

Zastosowanie diety bezglutenowej lub/i bezlaktozowej może prowadzić do zmniejszenia stymulacji układu immunologicznego i załagodzić proces autoimmunizacyjny (układ odpornościowy powiązany jest z Hashimoto, niedoczynnością) u osób chorujących na celiakię (gluten), nieceliakalną nadwrażliwość na gluten (gluten), alergię na pszenicę (gluten), alergię na białka mleka krowiego (laktoza), nietolerację laktozy (laktoza). U osób zdrowych, które nie doświadczają negatywnych objawów po spożyciu produktów zawierających gluten czy laktozę, nie zaleca się stosowania diety bezglutenowej lub/i bezlaktozowej.

Jednak mimo braku zdiagnozowanych dolegliwości związanych z glutenem czy laktozą, eliminacja białek glutenowych lub/i laktozy z diety może przynieść poprawę kliniczną. Można w tym celu zbadać własną odpowiedź, czyli zrobić badania (TSH, ft3, ft4, anty TPO, anty TG), wprowadzić odpowiednio zbilansowaną dietę bezglutenową na okres min. 4-6 tygodni, po czym ponowić badania i dokonać analizy – czy wyniki badań uległy poprawie i czy samopoczucie się poprawiło. Jeśli albo jedno albo drugie lub obydwa na raz to mamy odpowiedź czy dieta bez glutenu/laktozy nam sprzyja czy nie.

Do zapamiętania:
Eliminacja glutenu czy laktozy nie jest kwestią jednoznaczną. Należy rozpatrzeć indywidualności, najlepiej w konsultacji ze specjalistą (diety eliminacyjne przy zaburzeniach pracy tarczycy wymagają odpowiedniego i skrupulatnego zbilansowania).

Suplementacja
Tak jak napisaliśmy, odpowiednia dieta jest bardzo ważna przy omawianym problemie. W sytuacji, kiedy nie dostarczamy sobie ważnych składników wraz z dietą, rozsądna może być ich suplementacja.

Przykładowym suplementem uzupełniającym higienę stylu życia opisaną w niniejszym artykule może być N°1 Thyro PROTECT. Preparat ten zawiera 9 składników aktywnych o wspomagających właściwościach, w tym rośliny wykorzystywane w tradycyjnej medycynie Indii czy Chin:

• Selen – pomaga w prawidłowym funkcjonowaniu tarczycy
• Guggul – wspomaga prawidłową równowagę hormonów tarczycy.
• Cytryniec – polepsza zdolność adaptacji do stresu; przydatny w zachowaniu fizjologicznych funkcji oczyszczających.
• Ashwagandha – pomaga zachować fizyczne i mentalne zdolności w przypadku osłabienia, zmęczenia i utraty koncentracji.
• Łopian – pomaga zachować prawidłowy poziom glukozy we krwi.