Odporność organizmu, czyli co to jest układ immunologiczny i jak działa?

Troska o odporność jest niezwykle ważna w kontekście utrzymania organizmu w dobrej kondycji przez cały rok. Pozwala na zapewnienie sobie mniejszej ilości absencji w pracy lub w szkole. Ale czym właściwie jest odporność i jak działa układ immunologiczny, który za nią odpowiada?

Co to jest odporność?

Czy na pewno wiesz, co to jest odporność, o której tak często się mówi? Odporność można dosłownie interpretować jako zdolność „odpierania czegoś”, a konkretnie – ataku drobnoustrojów chorobotwórczych na poszczególne układy i narządy. Odporność organizmu to szereg różnych mechanizmów obronnych aktywowanych przez układ immunologiczny, których zadaniem jest bronienie człowieka przed chorobami wywołanymi patogenami. Co istotne, odporność immunologiczna budowana jest przez całe życie – ma na nią wpływ kilka czynników, o których opowiemy. Nie jest też stabilna – może ulec osłabieniu w wyniku ich działania, oraz wzmocnieniu w odpowiednich warunkach.

Odporność u dzieci – co ją wyróżnia?

Już w życiu płodowym zaczyna się kształtować odporność immunologiczna, a podczas porodu naturalnego skóra noworodka ma pierwszy kontakt z bakteriami, które kolonizują jego przewód pokarmowy. Odporność dziecka budowana jest przede wszystkim poprzez dietę – karmienie piersią czy specjalnymi mieszankami bogatymi w odpowiednie szczepy probiotyków. Jego układ immunologiczny nie jest jeszcze w pełni wykształcony, dlatego maluch jest dużo bardziej narażony na infekcje niż zdrowa osoba dorosła. 

Co to jest układ immunologiczny?

Układ immunologiczny co to takiego? W organizmie człowieka układ immunologiczny tworzony jest przez narządy, które wspólnie aktywują mechanizmy obronne. Ważną cechą, jaką wyróżnia się układ odpornościowy, jest tzw. pamięć immunologiczna – zdolność uczenia się. Człowiek posiada wiele elementów budowy anatomicznej, które utrudniają drobnoustrojom dostanie się do jego układu pokarmowego, oddechowego lub krwionośnego. Jeśli jednak do infekcji dojdzie, drobnoustroje zostają natychmiast zidentyfikowane, rozpoznane jako zagrożenie oraz zwalczone. Pierwszy kontakt z danym patogenem pozwala komórkom układu immunologicznego „poznać wroga” i umieć rozpoznać go przy kolejnym kontakcie, a co za tym idzie – wytoczyć odpowiednie działa niezbędne do jego usunięcia.

Jaka jest budowa układu odpornościowego?

Budowa układu odpornościowego jest dość skomplikowana – to liczne narządy rozsiane niemal w całym ciele, funkcjonalnie ze sobą połączone i sprawujące różne funkcje. Poszczególne elementy układu odpornościowego to:

• grasica,

• śledziona,

• szpik kostny, 

• migdałki,

• węzły chłonne,

• kępki limfatyczne Peyera,

• tkanka limfatyczna śluzówki jelita cienkiego,

• naczynia chłonne,

• pierścień Waldeyera,

• wyrostek robaczkowy.

Budowa i funkcjonowanie układu odpornościowego są ważnym zagadnieniem, pozwalającym lepiej zrozumieć to, dlaczego chorujemy, jak temu zapobiegać i - paradoksalnie – dlaczego tak ważne jest, aby nie tworzyć wokół siebie sterylnego środowiska.  

Funkcje układu odpornościowego, czyli jak działa układ odpornościowy?

Podstawowe funkcje układu odpornościowego polegają na tworzeniu odpowiedzi immunologicznej. Drobnoustroje zawierają w swojej budowie antygeny, rozpoznawane przez konkretne przeciwciała, które „wysyłane” są im naprzeciw, po wniknięciu patogenu do organizmu. Rola układu odpornościowego to biologiczne unicestwianie drobnoustrojów, głównie przy pomocy limfocytów. Bardzo istotne jest zatem, aby w organizmie występowała ich odpowiednia ilość, zdolna do poradzenia sobie z wieloma patogenami. Niektóre funkcje układu immunologicznego skierowane są przeciwko bardzo konkretnemu zagrożeniu, a inne pozwalają uniknąć samego wniknięcia patogenu do organizmu. 

Jakie są rodzaje odporności?

Jak wspomnieliśmy wyżej, odporność immunologiczna ma różne funkcje i nie wszystkie są uruchamiane jednocześnie, gdy organizm ma do czynienia z patogenem. Różne rodzaje odporności to przede wszystkim proste bariery, które utrudniają wniknięcie drobnoustrojów, oraz oręż, który układ immunologiczny uczy się wytwarzać dopiero wtedy, gdy już pozna i zapamięta swojego wroga.

Odporność swoista

Odporność swoista to inaczej odporność nabyta. Oznacza to, że aby jej mechanizmy mogły zostać wytworzone, konieczny jest uprzedni kontakt z konkretnym patogenem. Może do niego dojść nie tylko na skutek ekspozycji (np. kontaktu z osobą chorą), ale również zaszczepienia (wprowadzenia w kontrolowanych warunkach konkretnego antygenu lub informacji o jego produkcji). Odporność sztucznie nabyta jest skuteczna na lata, a nawet w niektórych przypadkach na całe życie. W tym przypadku jest to odporność czynna. Płód w łonie matki, dziecko karmione piersią czy osoba, której podano surowicę odpornościową, wytwarza coś, co nazywa się odporność bierna – nie wymaga ona zaangażowania układu immunologicznego do wytworzenia przeciwciał, które organizm po prostu otrzymuje.

Odporność nieswoista

Odporność nieswoista, może być również przedstawiana w publikacjach jako odporność wrodzona. Posiada ją każdy człowiek od urodzenia. To proste odruchy obronne skierowane ku każdemu typowi patogenu, a nie konkretnemu z nich. Wśród nich jest kichanie, katar, łzawienie. Określa się je również jako odporność czynną, ponieważ patogen wywołuje konkretne reakcje, mające na celu jego usunięcie. Z kolei odporność bierna to różne elementy anatomiczne i struktury takie jak rzęski w drogach oddechowych, błony śluzowe,  flora bakteryjna, pH – istnieją one niezależnie od obecności patogenu lub jego braku i zabezpieczają przed jego wniknięciem do środka organizmu. 

Odporność humoralna

Ważnym typem jest również odporność humoralna, czyli jeden z mechanizmów swoistej odporności. Odporność nabyta humoralna polega na wytwarzaniu przeciwciał i innych substancji chemicznych niezbędnych do unieszkodliwienia patogenu. 

Odporność komórkowa

Odporność komórkowa to ta, za którą odpowiedzialne są leukocyty, które pochłaniają i trawią patogeny. Można ją przenieść z odpornego dawcy na nieodpornego biorcę przy pomocy jego komórek.

Układ immunologiczny jakie badania?

Jeśli chcesz upewnić się, czy masz odpowiednio pracujący układ immunologiczny, jakie badania powinieneś wykonać? Przede wszystkim jest to pełna morfologia. Obniżony poziom neutrofili, a także podwyższona liczba krwinek białych i zbyt mała ilość trombocytów poza okresem infekcji mogą wskazywać na obniżenie odporności. Najprostsze badania na odporność to również te oceniające stężenie białka całkowitego (CRP) i albuminy niezbędnych do produkcji przeciwciał. W stosownych przypadkach lekarz może zalecić także oceniające układ odpornościowy badania genetyczne – na przykład, gdy podejrzewa on którąś z chorób autoimmunologicznych lub innych, jak różyczka, cytomegalia, toksoplazmoza czy borelioza.

Słaby układ immunologiczny objawy i przyczyny

Jeśli chodzi o słaby układ immunologiczny objawy to przede wszystkim zwiększona liczba infekcji, ale też zmęczenie i pogorszone samopoczucie. U osób, które podejrzewają u siebie słaby układ immunologiczny, przyczyny nie zawsze są widoczne na pierwszy rzut oka. Mogą to być niewłaściwa dieta, długotrwała antybiotykoterapia, nadmierny stres, ale też przebyte wcześniej choroby wirusowe lub bakteryjne, również te niewłaściwie leczone. 

Nadmierna aktywność układu odpornościowego

Nadmierna aktywność układu odpornościowego to tak zwana autoimmunologia – wprowadzenie organizmu w stan nieustannej podwyższonej gotowości do walki z patogenami. Nadwrażliwość układu odpornościowego zawsze wymaga konsultacji z lekarzem i wdrożenia odpowiedniego leczenia, gdyż nieleczona może prowadzić do przewlekłych zapaleń komórek, ich uszkodzenia lub zaburzeń czynności narządowych. 
 

Zadbaj o odporność swojego organizmu i swoich bliskich. Przygotuj się na okres jesienno-zimowy odpowiednią dietą i suplementacją. Zadbaj o aktywność i ciesz się zdrowiem cały rok!