Mgr inż. Dominika Jankowska - Szkoleniowiec i zastępca Dyrektora ds. naukowych Centrum Medycznego VitaImmun.

Przewód pokarmowy człowieka jest środowiskiem bytowania ogromnej liczby różnorodnych mikroorganizmów do których zaliczamy m.in. bakterie, wirusy czy grzyby. Najliczniejszą grupę spośród wymienionych drobnoustrojów stanowią bakterie reprezentowane przez ponad 500 różnych szczepów, których liczba jest ponad 10-krotnie wyższa aniżeli całkowita liczba komórek tworzących organizm człowieka.

Ze względu na duże zróżnicowanie czynników fizycznych i chemicznych działających w poszczególnych odcinkach przewodu pokarmowego, istnieje również zróżnicowanie flory bakteryjnej bytującej odpowiednio w jamie ustnej, żołądku, jelicie cienkim czy jelicie grubym.

Mikroflora jelitowa zasiedlająca poszczególne odcinki przewodu pokarmowego pełni rozliczne funkcje mające na celu utrzymanie całościowej równowagi ekosystemu jelitowego, co stanowi podstawę prawidłowego funkcjonowania i dobrej formy psychofizycznej całego organizmu. Do podstawowych funkcji bakterii jelitowych należą m. in. regulacja pracy przewodu pokarmowego, koordynacja i właściwa stymulacja układu immunologicznego, wytwarzanie witamin (tiamina, ryboflawina, pirydoksyna, B12, K), wspomaganie początkowego procesu trawienia, zaopatrywanie warstwy nabłonkowej w energie jak również konkurencja o miejsca receptorowe na śluzówce jelita z bakteriami patogennymi [1-4].

Liczebność i proporcje bakterii bytujących w przewodzie pokarmowym mogą zależeć od wielu czynników do których zaliczyć można wiek, stosowaną dietę, warunki życia, przyjmowane leki, stres czy poziom aktywności fizycznej. Jak wykazują badania już sposób porodu (poród naturalny/ cesarskie cięcie) jak również sposób karmienia w pierwszych dniach życia (mleko matki/ mleko modyfikowane), mogą mieć istotny wpływ na kształtowanie ekosystemu jelitowego w kolejnych latach. Najistotniejsze jest jednak zachowanie całościowej równowagi ekosystemu jelitowego. Braki odpowiednich, prozdrowotnych bakterii jelitowych a tym samym przerosty bakterii potencjalnie chorobotwórczych, mogą przyczynić się do istotnych zaburzeń w składzie jakościowym i ilościowym ekosystemu jelitowego, a w konsekwencji do przerwania ciągłości bariery jelitowej i rozwoju tzw. zespołu jelita przesiąkliwego. Grupą szczególnie narażoną na uszkodzenie ekosystemu jelitowego a tym samym na uszkodzenie bariery jelitowej są sportowcy, u których najczęstsze problemy zdrowotne wiążą się z zaburzeniami pracy przewodu pokarmowego. Dodatkowym, częstym problemem sportowców są nawracające infekcje, nadwrażliwości pokarmowe, problemy skórne czy chroniczne zmęczenie. Wymienione dolegliwości mogą mieć swoje podłoże w zaburzonym ekosystemie jelitowym czyli tzw. dysbiozie jelitowej oraz mogą  wynikać ze zwiększenia przesiąkliwości bariery jelitowej zlokalizowanej w jelicie cienkim [5-8].

Mechanizmy prowadzące do zaburzeń bariery jelitowej u osób aktywnych fizycznie nie są całkowicie poznane. Poza niedotlenieniem jelit, głównym czynnikiem powodującym uszkodzenie bariery jelitowej jest proces zaburzenia równowagi między wytwarzaniem a usuwaniem wolnych rodników czyli tzw. stres oksydacyjny. W konsekwencji nie usunięte wolne rodniki uszkadzają komórki i szlaki komunikacji międzykomórkowej, wzmacniając procesy zapalne w różnych warstwach bariery jelitowej co pogłębia proces jej rozszczelnienia. Dodatkowo, często stosowane przez sportowców restrykcyjne diety czy przyjmowane leki i suplementy potęgują  problem, doprowadzając do istotnych zaburzeń w składzie jakościowym i ilościowym ekosystemu jelitowego a w konsekwencji do przerwania ciągłości bariery jelitowej i rozwoju zespołu jelita przesiąkliwego [8-10].

Istotne jest zatem aby u sportowców stosować odpowiednie działania mające na celu zapobieganie uszkodzeniom bariery jelitowej. Z tego względu jednym z najistotniejszych działań profilaktycznych jest wdrożenie celowanej suplementacji bazującej na wysokiej jakości preparatach probiotycznych, mającej na celu odtworzenie składu mikrobioty jelitowej.  Dopasowania odpowiednich probiotyków dokonać można na podstawie specjalistycznych badań profilu mikrobioty i przesiąkliwości jelitowej. Jeśli nie mamy jednak możliwości wykonywania wspomnianych analiz wybierać należy preparaty cechujące się wysoką jakością oraz posiadające rekomendacje i badania naukowe.

Aby probiotyk mógł zostać uznany za preparat wysokiej jakości musi spełniać określone kryteria takie jak pochodzenie z mikrobiomu człowieka, ściśle określona przynależność taksonomiczna, właściwości powierzchniowe umożliwiające adhezję do nabłonka przewodu pokarmowego, antagonizm wobec  typowych patogenów przewodu pokarmowego ale przede wszystkim korzystny wpływ na organizm gospodarza potwierdzony w prawidłowo przeprowadzonych, kontrolowanych badaniach klinicznych. Dobrej jakości wieloszczepowy preparat probiotyczny przyczynia się do szybkiego i efektywnego odbudowania uszkodzonej mikrobioty jelitowej jak również silnie stymuluje autochntoniczną śluzówkę jelitową poprawiając tym samym stan ekosystemu jelitowego. Regularne stosowanie probiotyków wraz z zastosowaniem odpowiedniej, dobrze skomponowanej diety prowadzi do zniwelowania nieprzyjemnych dolegliwości i jak dowodzą badania, interwencje te mogą pośrednio przyczynić się do poprawy wydolności organizmu i zmniejszenia zapadalności i długość trwania infekcji u sportowców [10-15].

Należy jednak stanowczo podkreślić, iż każdy nawet najlepszy preparat probiotyczny potrzebuje wsparcia. Dobrym rozwiązaniem jest zatem zastosowanie preparatów prebiotycznych stanowiących pożywkę dla bakterii probiotycznych jak również wdrożenie odpowiednich prepartów mających na celu intensyfikacje regeneracji bariery jelitowej. Jak wykazały badania, preparatem sprzyjającym szybszej regeneracji bariery jelitowej jest colostrum (siara bydlęca). Colostrum pozyskane jest tylko z pierwszego udoju, natychmiast po rozpoczęciu laktacji, dzięki czemu zawiera najwyższe stężenie wyjątkowych substancji aktywnych takich jak hormony, enzymy, poliamidy, pochodne kwasów nukleinowych, pochodne aminokwasów, substancje bakteriostatyczne, w tym immunoglobuliny, laktoperoksydazy, lakteniny, laktoferynę, lizozym i leukocyty. Dodatkowo w skład colostrum wchodzą także wysoce, łatwo przyswajalne witaminy oraz związki mineralne o wysokiej koncentracji. Dzięki swoim właściwościom colostrum wspiera prawidłowe działanie bariery jelitowej dodatkowo przyczyniając się do zwiększenia wydolności oraz wytrzymałości mięśni co szczególnie pożądane jest u sportowców wysokiego wyczynu ale i amatorów.